V
Προ αμνημονεύτων χρόνων, σιδερένια Μοίρα εξουσίαζε τις διάσπαρτες φυλές των ανθρώπων με άλαλη βία. Βαριά, σκοτεινά δεσμά έσφιγγαν την έντρομη ψυχή τους. Απέραντη απλωνόταν η γη – κατοικία και πατρίδα των Θεών. Από αιώνες μυστήρια ορθωνόταν η Κτίση της. Πάνω από τα κόκκινα βουνά της αυγής, μέσα στην ιερή αγκαλιά της θάλασσας, κατοικούσε ο ήλιος: το ζωντανό, εκτυφλωτικό φως που έκαιγε τα πάντα.
Ένας αρχαίος γίγαντας βάσταζε στην πλάτη του τον μακάριο κόσμο. Δεσμώτες κάτω από βουνά ζούσαν οι πρωτότοκοι της Μητέρας-Γης: ανήμποροι μέσα στο ολέθριο μένος τους για το καινούριο, υπέρλαμπρο γένος των Θεών και το συγγενές του γένος των χαρούμενων ανθρώπων. Τα σκοτεινά πράσινα βάθη της θάλασσας ήταν η αγκαλιά μιας θεάς. Στις κρυστάλλινες σπηλιές ξεφάντωνε ένα ακόλαστο πλήθος. Ποτάμια και δέντρα και άνθη και ζώα είχαν ανθρώπινες αισθήσεις. Γλυκό κερνούσε το κρασί η αφθονία κι έπαιρνε νεανική μορφή: ένας θεός ανάμεσα στα αμπέλια· μία στοργική μητέρα θεά που δέσποζε μέσα στα ολόχρυσα δεμάτια – η ιερή μέθη της αγάπης: γλυκό προσκύνημα στην ομορφότερη θεά – μια ατέλειωτη, πολύχρωμη γιορτή των παιδιών του Ουρανού και των κατοίκων της Γης βούιζε η ζωή, όπως η άνοιξη μες τους αιώνες. Και όλες οι φυλές λάτρευαν με αφέλεια παιδική την αιθέρια φωτιά με τις πλήθος πτυχές, σαν ό,τι το Ύψιστο του κόσμου. Ένας και μόνο υπήρχε στοχασμός· μία και μόνο φρικτή οπτασία,
που χύμηξε φοβερή στα πρόσχαρα τραπέζια
και περιέβαλε το πνεύμα με άγρια ταραχή.
Κι ούτε οι θεοί δεν γνώριζαν ποια συμβουλή
θα γέμιζε παρηγοριά τα σκοτισμένα στήθη.
Άδυτος ο δρόμος του τέρατος
και καμιά ικεσία, καμία προσφορά δεν κατεύναζε την οργή·
Ο θάνατος ήταν που έπαψε με πόνο,
με αγωνία και δάκρυα την γιορτή.
Για πάντα, πλέον, απομονωμένο από το καθετί
ό,τι σαλεύει εδώ η καρδιά με ολόγλυκη λαγνεία,
που θάλλει απ’ τους αγαπημένους μακριά,
κι εγείρει την μακρά οιμωγή, την μάταιη νοσταλγία·
ένα όνειρο αμυδρό έμοιαζε στον νεκρό απλώς
και τού επέβαλε μια ανήμπορη μονομαχία:
στον βράχο της απύθμενης θλίψης έσπαζε
το κύμα της ευδαιμονίας.
Με τόλμη και την υψηλή φλόγα των αισθήσεων
ομόρφαινε ο άνθρωπος την αποτρόπαιη μάσκα·
ένας πράος νέος άντρας σβήνει το φως και αναπαύεται –
το τέλος θα ’ναι σίγουρα γλυκό, καθώς ο στεναγμός μιας
άρπας.
Η μνήμη λιώνει στον ψυχρό κατακλυσμό των ίσκιων·
έτσι το τραγούδι έψαλε την θλιβερή ανάγκη.
Κι ωστόσο, αίνιγμα παρέμεινε η νύχτα η ακατάλυτη:
μιας εξουσίας μακρινής το αυστηρό σύμβολο και σημάδι.
Ο αρχαίος κόσμος πλησίαζε στο τέλος του. Ο χαρούμενος κήπος του νέου γένους είχε μαραθεί – ψηλά, στον έρημο, στον πιο ελεύθερο χώρο προσέτρεχαν οι άνθρωποι, καθώς μεγάλωναν και άφηναν την παιδική τους ηλικία. Οι θεοί χάνονταν με την ακολουθία τους. Η φύση: έρημη και άψυχη. Με σιδερένιες αλυσίδες την κρατούσαν ο στείρος αριθμός και το αυστηρό μέτρο δεμένη. Και της ζωής η απροσμέτρητη ανθοφορία σκόρπιζε, όπως οι άνεμοι κι η σκόνη, σε σκότος λέξεις. Η πίστη παράκληση κι η Φαντασία, η επουράνια σύντροφος που μεταβάλλει τα πάντα και τα συναδελφώνει, είχαν δραπετεύσει. Μίσος φυσούσε ένας ψυχρός βοριάς πάνω από κόκαλα λιβάδια, και παγωμένη η πατρίδα των θαυμάτων έφευγε, σκόρπιζε στον αιθέρα. Κατάφωτοι κόσμοι κατέκλυζαν τις ουράνιες εκτάσεις. Σε πιο βαθύ Ιερό, στον πιο υψηλό χώρο της αγάπης σερνόταν η Ψυχή με όσες της δυνάμεις – για να εξουσιάσει, εκεί, ως την αυγή της καθημερινής λαμπρότητας του κόσμου. Το φως δεν ήταν πια οικία των θεών και ουράνιο σημάδι – τώρα, τους έσκεπε η νύχτα με τα πέπλα της: η δύναμη αγκαλιά της Αποκάλυψης – κι εντός της οι θεοί επέστρεφαν και βυθίζονταν στον ύπνο τους, για να υπερβούν καινές μορφές πλήρεις φωτός την μεταμόρφωση του κόσμου. Σε έναν λαό, που ωρίμασε πρόωρα πολύ από όλους περιφρονημένος, κι απ’ την αγνή, μακάρια νεότητα πεισματικά έμεινε ξένος, πρόβαλε ο νέος κόσμος το ως τότε άγνωστο πρόσωπό του· στην φτώχεια ενός ποιητικού καταλύματος· Υιός της πρώτης παρθένου μητέρας – του μυστικού εναγκαλισμού αιώνιος καρπός. Πρώτη η σοφία της Ανατολής –διαίσθηση ανθισμένη– εννόησε την απαρχή της νέας Εποχής. Άστρο τούς έδειχνε την οδό για το ταπεινό λίκνο του Βασιλιά. Στο όνομα του απώτερου μέλλοντος τον προσκύνησαν λαμπρότητα και ευωδία: τα ύψιστα θαύματα της φύσης. Έρημη άνοιγε η ουράνια καρδιά: άνθος της παντοδύναμης αγάπης – στραμμένο στην απόμακρη όψη του πατέρα, γαλήνιο επάνω στο μακάριο στήθος οιωνό της στοργικά αυστηρής μητέρας. Με ένθεο πάθος κοιτούσε ο προφήτης οφθαλμός του νέου Βλαστού τον μέλλοντα καιρό και τους αγαπημένους: τους απόγονους του θεϊκού του γένους – αμέριμνος για ό,τι πεπρωμένο του επί γης. Γρήγορα γύρω του μαζεύτηκαν οι πλέον άδολες καρδιές, κυριευμένες από την βαθιά, θαυμάσια αγάπη. Κοντά του, φύτρωνε βλαστός μια νέα ζωή: όμως, για εκείνον ξένη. Αστείρευτες οι λέξεις, χαρμόσυνες ειδήσεις, σαν σπίθες ενός πνεύματος θεού έπεφταν από τα φιλικά του χείλη. Από ακτή ακτές μακριά, κάτω απ’ της Ελλάδας γεννημένος τον χαρούμενο ουρανό, ήλθε ένας Βάρδος στην Παλαιστίνη, και δόθηκε με όλη του την καρδιά στο βρέφος των θαυμάτων:
εσύ είσαι η μορφή του νέου ανδρός, που από καιρό
στέκει στους τάφους μας βαθιά στοχαστική·
ένα παρήγορο σημάδι μέσα στο έρεβο σκοτάδι–
του πιο υψηλού Ανθρώπου η χαρμόσυνη αυγή.
Ό,τι μας γκρέμισε στην άβυσσο θλίψη,
με νοσταλγία γλυκιά, τώρα μας ανασύρει.
Στην ώρα του θανάτου πρόβαλε η αιώνια ζωή·
εσύ είσαι θάνατος, και λύτρωση μαζί.
Και κίνησε όλο αγαλλίαση για το Ινδουστάν – μεθυσμένη η καρδιά του από αγάπη γλυκιά, ξεχείλιζε τραγούδια την παραφορά κάτω απ’ τον ήπιο ουρανό, ώστε ένα πλήθος καρδιές υποκλινόταν στο πέρασμά του και το χαρμόσυνο άγγελμα σήκωνε στον αέρα χίλιες χιλιάδες κλαδιά. Σύντομα, μετά τον αποχωρισμό του, η ακριβή ζωή μετρήθηκε: θυσία για την άβυσσο πτώση του ανθρώπου· κι Εκείνος πέθανε σε νεαρή ηλικία· ξένος πολύ από τον προσφιλή Του κόσμο: τον θρήνο της μητέρας και τους δειλούς συντρόφους. Το στόμα Του: μειλίχιο· άδειασε το σκοτεινό ποτήρι των φρικτών Παθών. Με δέος και αγωνία πλησίαζε η στιγμή της Γέννησης τον Νέο Κόσμο. Σκληρά αντιστάθηκε στους φόβους του παλιού θανάτου. Βαρύ επάνω Του έσπαζε το φορτίο του παλιού κόσμου. Το βλέμμα Του αποζήτησε την μητέρα ακόμη μία φορά – τότε Τον έπληξε λυτρωτικό το χέρι της αιώνιας ζωής – και κοιμήθηκε. Λίγες ημέρες μόνο, κρεμόταν το βαθύ πέπλο πάνω απ’ την γη που έτρεμε, πάνω απ’ την θάλασσα βουή –ξεσπούσαν οι αγαπημένοι Του σε δάκρυα ποτάμια. Και άνοιξε η σφραγίδα του Μυστηρίου – και πνεύματα ουράνια σήκωναν, έπαιρναν ψηλά την πανάρχαιη πέτρα από τον σκοτεινό τάφο. Άγγελοι παραστέκονταν στον προσκέφαλο ύπνο Του – απ’ ό,τι του ονείρου Του με αβρότητα πλασμένοι. Και ξύπνησε μέσα στην νέα λαμπρότητα των θεών και αναδύθηκε στα Ύψη του νεογέννητου κόσμου – κι έθαψε με το ίδιο Του το χέρι το Παλιό Πτώμα στην έρημη σπηλιά και κύλησε στην θέση της, με παντοδύναμο χέρι, την πέτρα που δε θα παραμέριζε καμία δύναμη, ποτέ πια!
Ακόμη δακρύζουν χαρά οι αγαπημένοι Σου: δάκρυα συγκίνησης και της απύθμενης ευγνωμοσύνης στον τάφο Σου· ακόμη Σε βλέπουν –έντρομη αγαλλίαση– να ανασταίνεσαι· και ανασταίνονται κι εκείνοι· ακόμη βλέπουν να θρηνείς πάθος γλυκό στο στήθος της μητέρας· ακόμη αυστηρός να περιφέρεσαι μαζί με τους συντρόφους Σου και να κηρύττεις λέξεις που έδρεψες από το Δέντρο της Ζωής τον Λόγο Σου· κι ακόμη: να σπεύδεις όλο νοσταλγία στα χέρια του Πατέρα· τον Νέο Άνθρωπο να φέρνεις και τα αστείρευτα ποτήρια του μέλλοντα χρυσού καιρού. Σύντομα η μητέρα έσπευσε να Σε ακολουθήσει – σ' έναν θριαμβικό ουρανό. Η πρώτη δίπλα Σου στη νέα πατρίδα. Έκτοτε, κύλησε πολύς καιρός και σάλευε όλο και πιο λαμπερή η νέα Σου Κτίση· χιλιάδες ήλθαν κοντά Σου, αφήνοντας τον πόνο και τις τύψεις, και Σε ακολούθησαν γεμάτοι αφοσίωση και νοσταλγία και πίστη – περπατώντας μαζί Σου, και με την ουράνια Παρθένο, στο Βασίλειο της αγάπης: Υπηρέτες στον Ναό του ουρανού θανάτου και δικοί Σου εις τους αιώνες.
Σηκώνεται η πέτρα
και ο Άνθρωπος ξυπνά·
σ’ εσένα μένουμε πιστοί
και δεν νιώθουμε δεσμά.
Ρέει πικρότατη η οδύνη
μπρος στο χρυσό ποτήρι,
όταν η Πλάση και η ζωή,
στον τελευταίο Δείπνο, υποκύπτει.
Σε γάμο ο θάνατος καλεί·
και εκτυφλωτικοί καίνε οι λύχνοι·
στη θέση τους οι παρθένες–
το λάδι να μην λείψει.
Κι όμως: οι εκτάσεις ηχούσαν
την πομπή από μακριά
και τα άστρα μάς καλούσαν
με ανθρώπινη λαλιά.
Χιλιάδες, Μαρία, υψώνονται
καρδιές προς την Ουσία σου.
Και μόνο εσένα αποζητούν
στον Ίσκιο της ζωής:
ελπίζουν να θεραπευθούν
με προφητική χαρά.
Κράτα τους, άγια ύπαρξη,
στο πιστό στήθος σου σφιχτά.
Έτσι αυτοί, που κατατρώγονται
από φλόγα βάσανα πικρά,
φεύγουν απ’ τον κόσμο αυτόν
και σ’ εσένα στρέφονται ξανά:
που μάς έδραμες βοηθός
στην ανάγκη και στον πόνο.
Τώρα, σπεύδουμε κι εμείς μαζί τους
για να υπάρξουμε στο Αιώνιο.
Όποιος την πίστη του αγάπη εκφέρει,
σε τάφο οδύνη δεν θρηνεί.
Το γλυκό αγαθό της αγάπης
κανένας δεν του το στερεί.
Η νύχτα: έκσταση τον κατακλύζει
και την νοσταλγία του καταπραΰνει·
πιστά τα παιδιά του Ουρανού
την επικράτεια της καρδιάς του φρουρούν.
Κουράγιο, οδεύει η καθ’ ημάς
ζωή προς στην Αιώνια·
η μέσα φωτιά διευρύνει
και μεταμορφώνει το Πνεύμα μας.
Λιώνει ο κόσμος των αστερισμών,
ρέει: χρυσός οίνος ζωής.
Ως τον πάτο θα τον ξεδιψάσουμε
και άστρα εκτυφλωτικά θα λάμψουμε.
Η αγάπη ελευθερώθηκε: έσπασαν τα δεσμά·
και χωρισμός: ποτέ πια.
Φουσκώνει, αγριεύει όλη η ζωή,
σαν θάλασσα απέραντη δίχως ακτή.
Μόνο μία νύχτα αγαλλίαση·
μόνο ένα ποίημα αιώνιο·
και ο γεμάτος ήλιος μας
είναι του Θεού το πρόσωπο.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
NOVALIS [1772-1801]
Γερμανός ποιητής